Μιλώντας για “μετατραυματικό στρες” (PTSD | Post Traumatic Stress Disorder) αναφερόμαστε σε μια διαταραχή της ψυχικής υγείας ενός ατόμου, η οποία έχει προέλθει από ένα ισχυρό σοκ / ένα συνταρακτικό επεισόδιο / μια στιγμή που δημιούργησε στο άτομο έντονα αρνητικά συναισθήματα (φόβο, πόνο, απώλεια, τρόμο, θλίψη, στρες, άγχος).
Ας δούμε όμως λίγο συνοπτικά τι είναι & πώς εκδηλώνεται το σύνδρομο μετατραυματικού στρες και πώς μπορεί κάποιος να διακρίνει αν ένα δικό του άτομο εμφανίζει συμπτώματα της συγκεκριμένης διαταραχής.
Μετατραυματικό Στρες (PTSD) | Τι, Πώς, Πότε & Γιατί
Στο μυαλό μας έχουμε συνδέσει το μετατραυματικό στρες (PTSD | Post Traumatic Stress Disorder) με στρατιώτες που επέστρεψαν από την εμπόλεμη ζώνη ζωντανοί στο σπίτι τους.
Είναι όντως ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για να κατανοήσουμε τον τρόπο που λειτουργεί η συγκεκριμένη διαταραχή [τα αίτια & τα συμπτώματά της], … αλλά σίγουρα δεν είναι το μοναδικό παράδειγμα.
Ο καθένας μας – είναι εξαιρετικά πιθανό – να έχει κάποιο άτομο στον ευρύτερο περίγυρό του με τη συγκεκριμένη διαταραχή.
Πρόκειται για μια ψυχοσωματική εκδήλωση φόβου, ανησυχίας, έντονου τρόμου, ισχυρού στρες ή συγκλονιστικής θλίψης, ψυχικού πόνου & απώλειας.
Το μετατραυματικό στρες (PTSD | Post Traumatic Stress Disorder) – δυστυχώς – είναι μια ψυχοσωματική αντίδραση του οργανισμού σε ακραίες καταστάσεις & συνταρακτικά βιώματα, που δύσκολα μπορεί κάποιος να διαγνώσει & να αντιμετωπίσει στον ίδιο του τον εαυτό. Είναι λοιπόν απαραίτητη η υποστήριξη, βοήθεια & καθοδήγηση των οικείων του.
Η έκθεση ενός ατόμου σε ακραία γεγονότα στρες & τρόμου, τραύματος & αρνητικών συναισθημάτων (όπως μια εμπόλεμη κατάσταση, μια φυσική ή σεξουαλική κακοποίηση, μια ξαφνική & απρόσμενη απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ένας βαρύς τραυματισμός που οδηγεί σε μια μόνιμη αναπηρία, μια ακραία φυσική καταστροφή, μια συμπλοκή ή μια ένοπλη ληστεία) είναι πολύ πιθανό να προκαλέσει συναισθηματική & ψυχολογική “πληγή” στο άτομο.
Είναι αυτή η “πληγή” που τελικά σωματοποιείται και εκφράζεται με σωματικό πόνο.
Αυτό ονομάζεται μετατραυματικό στρες (PTSD | Post Traumatic Stress Disorder) και αποτελεί μια πολύ σοβαρή διαταραχή της ψυχικής υγείας, καθώς το εκάστοτε άτομο, είναι πιθανό να οδηγηθεί σε ακραίες συμπεριφορές (επικίνδυνες για τον ίδιο ή τον περίγυρό του).
Η πιο δύσκολη ερώτηση, ωστόσο, δεν είναι το “τι είναι το μετατραυματικό στρες”, το “πώς & το πότε εκδηλώνεται” … αλλά το “γιατί ;;;”.
Εάν ψάχναμε τρόπο να εξηγήσουμε το γιατί κάποιο άτομο εμφανίζει μετατραυματικό στρες, ενώ κάποιο άλλο όχι, θα λέγαμε ότι είναι ξεκάθαρα “θέμα ψυχολογίας” του εκάστοτε ατόμου.
Όπως ένας χωρισμός δεν επηρεάζει με τον ίδιο τρόπο τον καθένα (με άλλους να τον βιώνουν πιο ήπια και άλλους να εκδηλώνουν ακόμα και κατάθλιψη / τάσεις αυτοτραυματισμού / αυτοκτονικές τάσεις), το ίδιο ισχύει και σε οποιοδήποτε “τραύμα” βιώνει το άτομο (ανεξαρτήτως βαρύτητας).
Ένα τραυματικό γεγονός που εσωκλείει την ύπαρξη ή απειλή ενός φυσικού θανάτου (με την κυριολεκτική ή την μεταφορική του έννοια) είναι πιθανό να δημιουργήσει ισχυρό ψυχικό τραύμα, το οποίο μπορεί να “εκφράζεται” και με σωματικά επεισόδια.
Σημείωση : Αναφερόμενοι σε “μεταφορική” έννοια θανάτου εννοούμε τον “τερματισμό” κάποιου προσώπου ή πράγματος σημαντικού στη ζωή μας. Έτσι ακόμα και μια φυσική καταστροφή (και η υλική καταστροφή που προκαλεί στα υπάρχοντά σου, συνδυαστικά με ένα έντονο αίσθημα τρόμου για επιβίωση) , η αφαίρεση της αξιοπρέπειάς μας με μια σεξουαλική κακοποίηση, ενδοοικογενειακή κακοποίηση ή bullying, η απώλεια ενός άκρου (αναπηρία) ή ένας πολύ σοβαρός τραυματισμός, μια αποβολή ή ακόμα και μια εκούσια διακοπή κύησης, … ακόμα και μια τρομοκρατική ενέργεια, ληστεία ή άλλη επίθεση με την απειλή όπλου, συγκαταλέγονται επίσης στους “θανάτους” … με μια μεταφορική όμως έννοια.
Συνεχίζοντας λοιπόν να πούμε πως – αν και δεν υπάρχει μέχρι σήμερα ικανοποιητική ιατρική εξήγηση για το γιατί εκδηλώνονται με αυτό τον τρόπο μερικά τραυματικά βιώματα – είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός πως :
- έχουν σοβαρή επίδραση στον τρόπο σκέψης του πάσχοντος ατόμου
- επηρεάζουν αρνητικά την ψυχολογική & την συναισθηματική του κατάσταση
- καθορίζουν την κοινωνική του συμπεριφορά
- δυσχεραίνουν την καθημερινότητά του
Ποια είναι τα Βασικότερα Συμπτώματα της Διαταραχής του Μετατραυματικού Στρες (PTSD) ;
Μια πολυσύνθετη διαταραχή όπως αυτή του μετατραυματικού στρες (PTSD | Post Traumatic Stress Disorder) είναι αναμενόμενο ότι θα μπορεί να εκδηλωθεί σε πολλές διαφορετικές διαβαθμίσεις σοβαρότητας, καθώς και με πολλούς διαφορετικούς τρόπους & συμπτώματα.
Η έκθεση σε ένα τραυματικό γεγονός μπορεί να προκαλέσει πληθώρα αντιδράσεων στο άτομο που εκτίθεται (αντιδράσεις που μπορεί να διαφέρουν από ένα άτομο σε ένα άλλο).
Οι πρώτες ενδείξεις εκδήλωσης ΜΣ (Μετατραυματικού Στρες) αφορούν κυρίως σε ψυχολογική εξωτερίκευση των έντονων συναισθημάτων που βίωσαν.
- θλίψη
- φόβος
- θυμός
- ενοχή
- τρόμος
- οργή
- διαρκείς ενοχλητικές σκέψεις
- συναισθηματικό “μούδιασμα” / απάθεια
- συναισθηματική δυσφορία
- επιθετικότητα
- αναδρομές στο παρελθόν
- άγχος
Οι ψυχολογικές αυτές “εκφράσεις” του ατόμου είναι σε ορισμένες περιπτώσεις ένδειξη του ΜΣ και χρήζει ψυχολογική παρακολούθησης (κατά προτίμηση από ειδικό).
Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται μέσα στις πρώτες εβδομάδες μετά από το τραυματικό γεγονός.
Με την πάροδο του χρόνου – και εφόσον δεν αντιμετωπιστεί η κατάσταση – το άτομο αυτό είναι πάρα πολύ πιθανό να εκδηλώσει και “σωματική έκφραση” των συναισθημάτων του.
- κρίσεις πανικού
- έντονες ταχυπαλμίες
- εφίδρωση
- κοιλιακό άλγος
- διαταραχές του ύπνου
- δερματικά προβλήματα
- τρέμουλο
- πόνος στο στήθος (σχεδόν όπως το έμφραγμα)
- πόνος στην πλάτη
- έντονο αίσθημα ναυτίας
- σωματική κόπωση
- υστερία
- χρόνιοι πόνοι
- υποχονδρίαση
- νευρώσεις
- έντονες φοβίες
- σεξουαλικές διαταραχές
- γαστρεντερικές διαταραχές
- αυτοάνοσα νοσήματα
- ολική τύφλωση
- κώφωση
- παράλυση των άκρων (ή σοβαρή αδυναμία τους)
- εκδήλωση σωματικών δυσμορφιών
Και σκέψου πως αυτοί είναι μόνο ορισμένοι από τους τρόπους που – το σώμα του ατόμου που έχει βιώσει το τραύμα – θα βρει για να εκδηλώσει τα έντονα συναισθήματα τρόμου / αγωνίας / πόνου / οργής που του προκάλεσε.
Γιατί είναι Σημαντικό Να Αντιμετωπιστεί άμεσα η Κατάσταση ;
Έχεις νιώσει κάποια στιγμή τον τρόμο να σε περιβάλλει ;;;
Ε … φαντάσου να συμβαίνει αυτό σε μόνιμη βάση. Όλη την ημέρα. 24 ώρες το 24ωρο.
Ο φόβος είναι ένα από τα βασικότερα συναισθήματα όλων των έμβιων όντων … και βεβαίως και του ανθρώπου. Προκαλείται από κάποια υπαρκτή ή πλασματική απειλή και είναι ένας “μηχανισμός” του οργανισμού που στόχο έχει την προφύλαξή του.
Η αντίδραση αυτή του οργανισμού στις απειλές δεν είναι συνειδητή, αλλά ακούσια & μηχανική.
Είναι ένα από τα 7 βασικά συναισθήματα του ανθρώπου (μαζί με τον θυμό, τη χαρά, τη θλίψη, την αηδία, το ενδιαφέρον και την έκπληξη) και συνήθως συνοδεύεται και από άλλα δευτερεύοντα συναισθήματα (όπως το άγχος, η θλίψη, οι ενοχές και οι φοβίες).
Καθώς το άτομο έρχεται λοιπόν αντιμέτωπο με μια ακραία κατάσταση – και καθώς ο φόβος το πλημμυρίζει – πολλά όργανα του σώματος επηρεάζονται.
Ο φόβος δεν έχει να κάνει μόνο με τον εγκέφαλο, αλλά σχετίζεται με πολλά διαφορετικά όργανα & λειτουργίες του οργανισμού.
Ας δούμε όμως τις συνέπειες του φόβου στο ανθρώπινο σώμα αναλυτικά …
Νο 1 : Ο Εγκέφαλος
Οι πρώτες “πληροφορίες” ενός τρομακτικού γεγονότος μεταφέρονται (από ερεθίσματα μέσω των διαφόρων αισθήσεων) στον εγκέφαλο, και πιο συγκεκριμένα στην αμυγδαλή του εγκεφάλου.
Η συγκεκριμένη περιοχή του εγκεφάλου – υπεύθυνη για την επεξεργασία των συναισθημάτων του ατόμου – αναλύει τα δεδομένα που λαμβάνει και απελευθερώνει μια χημική ουσία που ονομάζεται γλουταμικό.
Το γλουταμικό εν συνεχεία θα δράσει τόσο στη βάση του εγκεφάλου και στη φαιά ουσία, όσο και στον υποθάλαμο του εγκεφάλου.
Στην 1η περίπτωση ο φόβος μπορεί να πυροδοτήσει σωματικές αντιδράσεις (όπως τίναγμα ή πάγωμα μπροστά στον κίνδυνο), ενώ στη 2η περίπτωση το σήμα θα περάσει στο ΚΝΣ (Κεντρικό Νευρικό Σύστημα) και το Παρασυμπαθητικό Σύστημα.
Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την έκκριση αδρεναλίνης από τα επινεφρίδια, η οποία μετά μέσω της κυκλοφορίας του αίματος περνά σε όλο το σώμα προκαλώντας μια υπερδιέγερση & έκρηξη ενέργειας.
Νο 2 : Το Αναπνευστικό Σύστημα
Όσο ο φόβος αυξάνεται τόσο η αναπνοή δυσκολεύει. Ακόμα και αν ο φόβος δεν είναι υπαρκτός & μπροστά στα μάτια σου, είναι πιθανό να οδηγηθείς σε κρίση πανικού και έντονη δυσκολία στην αναπνοή.
Έχεις αναρωτηθεί ποτέ γιατί συμβαίνει αυτό ;
Και όμως, ακόμα και αυτή η φαινομενικά “ασύνδετη” αντίδραση του οργανισμού έχει επιστημονική εξήγηση.
Τα νεύρα που περιβάλλουν τους πνεύμονες & τον θώρακα, λόγω της ξαφνικής απειλής & του φόβου – εντείνουν τη λειτουργία τους προκαλώντας στο άτομο ένα αίσθημα ασφυξίας και πόνο στην περιοχή του στήθους.
Γιατί όμως εντείνουν τη λειτουργία τους οι πνεύμονες μπροστά σε μια απειλή ;
Πρόκειται για μια ακούσια διαδικασία του σώματος για επιβίωση. Λαμβάνοντας περισσότερο οξυγόνο οι πνεύμονες (και στέλνοντάς το στον εγκέφαλο) επιτυγχάνεται ταχύτερη & καλύτερη σκέψη … η οποία θα βοηθήσει το άτομο να ξεφύγει από την απειλή που αντιμετωπίζει.
Για να το πετύχει αυτό ο οργανισμός σου, οδηγείται σε άνοιγμα όλων των αεραγωγών των πνευμόνων διάπλατα, προκαλώντας σου αυτό το αίσθημα πίεσης (σχεδόν σαν έμφραγμα).
Νο 3 : Το Καρδιαγγειακό Σύστημα
Σαφώς – και το καρδιαγγειακό σύστημα – επηρεάζεται μπροστά σε έναν επερχόμενο κίνδυνο, έναν φόβο, μια απειλή.
Ο καρδιακός ρυθμός αυξάνεται στα ύψη, οδηγώντας περισσότερο αίμα σε όλους τους μύες του σώματος.
Είναι αυτή η ακούσια λειτουργία του οργανισμού που θα δώσει τελικά στους μύες την “τροφή” που χρειάζονται ώστε να υπερασπιστούν τη ζωή του ατόμου (με τρέξιμο για διαφυγή, με σωματική πάλη, με απώθηση του κινδύνου μακριά).
Νο 4 : Ο Ιδρώτας
“Τον έλουσε κρύος ιδρώτας από το φόβο του !”. Είναι μια πολύ κοινή έκφραση και … πέρα για πέρα ακριβής & αληθινή !
Ο ιδρώτας δεν είναι μια τυχαία αντίδραση του οργανισμού στο φόβο.
Έχει μεγάλη σημασία και εξηγείται επιστημονικά.
Με την εφίδρωση, ο οργανισμός, καταφέρνει να κρατά το σώμα σε σταθερή (χαμηλή) θερμοκρασία. Αυτό συμβαίνει για να μη μπορεί ο “εχθρός” – δεδομένου ότι και ο άνθρωπος θεωρείται κυνηγετικό ζώο – να “μυρίσει” τον φόβο του.
Αυτό συμβαίνει γιατί ο ιδρώτας που παράγει το σώμα εξαιτίας του φόβου & της απειλής μυρίζει εντελώς διαφορετικά (εξαιτίας συγκεκριμένων ορμονών που παράγει το σώμα) από τον ιδρώτα μετά από έντονη προπόνηση στο γυμναστήριο.
Το ότι λοιπόν έχεις μια συνέντευξη για δουλειά και ιδρώνουν οι παλάμες σου, να ξέρεις, δεν είναι τυχαίο γεγονός !
Νο 5 : Το Ουροποιητικό Σύστημα
Μια ακόμα έκφραση βγαλμένη από πραγματικές εμπειρίες είναι το “Κατουρήθηκε από το φόβο του!”.
Επίσης πολύ ακριβής στο τι συμβαίνει στο ανθρώπινο σώμα όταν έρθει αντιμέτωπο με το φόβο.
Έχεις άραγε σκεφτεί ποτέ τι προκαλεί αυτή την έντονη ανάγκη για ούρηση ;
Οι ακραίες συνθήκες στρες, τρόμου & αγωνίας οδηγούν τον οργανισμό σε απώλεια του ολοκληρωτικού ελέγχου του μετωπιαίου λοβού, με αποτέλεσμα να χαθεί ο πλήρης έλεγχος της ουροδόχου κύστης.
Αυτό λοιπόν είναι πολύ πιθανό σε κάποιες περιπτώσεις να οδηγήσει ακόμα και σε ακούσια ούρηση του ατόμου.
Νο 6 : Η Ικανότητα Συγκέντρωσης
Είναι σημαντικό – ερχόμενος αντιμέτωπος με μια απειλή – να μπορείς να διατηρήσεις την ψυχραιμία & τη συγκέντρωσή σου ώστε να διαφύγεις τον κίνδυνο.
Για το λόγο αυτό, η φύση, μπροστά σε έναν κίνδυνο, ενισχύει τις αισθήσεις μας.
Με την παραγωγή μάλιστα αδρεναλίνης στο σώμα, απελευθερώνονται στο αίμα γλυκόζη & λιπαρά στοιχεία που διοχετεύουν ενέργεια σε όλους τους μύες του σώματος.
Στόχος ;
Η διαφυγή από τον κίνδυνο !
Για φαντάσου λοιπόν ξανά ο φόβος να μην ήταν στιγμιαίος, αλλά μόνιμη κατάσταση !
Να μην “χαλάρωνε” ποτέ ο οργανισμός σου !
Αυτό είναι το μετατραυματικό στρες (PTSD | Post Traumatic Stress Disorder) ! Μια μόνιμη απειλή, μια αναβίωση του τρόμου που έζησε το άτομο, μια συνεχής ακραία ψυχική & σωματική κατάσταση.
Συμπέρασμα
Ενώ λοιπόν φυσιολογικά – και μετά το πέρας του κινδύνου – το Παρασυμπαθητικό Σύστημα του οργανισμού προστάζει το τέλος του συναισθήματος φόβου που διακατείχε το άτομο, ώστε να μπορέσει τελικά να ηρεμήσει και να χαλαρώσει.
Με την εντολή αυτή, σταδιακά, επέρχεται ξανά η ομαλότητα και σε όλες τις βασικές του λειτουργίες.
Η απελευθέρωση αδρεναλίνης παύει, βοηθώντας την καρδιά να επαναφέρει τον καρδιακό της παλμό στα φυσιολογικά πλαίσια και μαζί ηρεμεί και ολόκληρο το σώμα.
Στην περίπτωση όμως που το αίσθημα φόβου δεν υποχωρεί, το σώμα συνεχίζει να παράγει αδρεναλίνη και όλα τα όργανα του σώματος λειτουργούν σε πλήρη διέγερση, στο “κόκκινο” ! Αυτό έχει ως σκοπό να παραμένει το σώμα σε επιφυλακή μπροστά στον κίνδυνο !
Αυτό όμως συνεπάγεται τεράστια φθορά & εξάντληση του οργανισμού, που τελικά μπορεί να τον οδηγήσει και σε άλλες επικίνδυνες καταστάσεις.
Η ψυχοθεραπεία (με ή χωρίς κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή / γεγονός που κρίνει ο ψυχίατρος μετά από ενδελεχή εξέταση του ατόμου) είναι η πιο σωστή & αποτελεσματική μέθοδος για να αντιμετωπίσεις το τραύμα (και το μετατραυματικό στρες | PTSD) και να αποτρέψεις τη χρόνια εξέλιξή του ή την “πυροδότηση” άλλων προβλημάτων υγείας.
Leave A Comment